Sint Michielsgestel

Heraldry of the World Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens

SINT MICHIELSGESTEL

Provincie  : Noord Brabant
Opheffing  : -
Toevoegingen : 1996 Den Dungen, Berlicum

I : 16 juli 1817
"Van lazuur, beladen met een engel, staande op een draak, houdende in deszelfs regterhand een kruis, waaraan is hangende Gelderland, en in de linker een schild, alles van goud."

NB : het kruis is een kruisstaf, het schildje was gekleurd als Holland, niet Gelderland.

II : 2 oktober 1947
"Gedeeld : I in lazuur een kruis van zilver, II in goud een beurtelings gekanteelde dwarsbalk van keel, Het schild gedekt door een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels. Als schildhouder, ter rechterzijde van het schild staande, de aartsengel Michael met gelaat en handen van natuurlijke kleur, zwarte maliënkolder, waarvan de benedenhelft over bedekt met een wit opperkleed, het hoofd gedekt door een zilveren helm, houdende in de rechterhand een vlammend zwaard met de punt naar beneden gericht, terwijl de linkerhand het schild vasthoudt."

III : 16 augustus 1996
"Gevierendeeld van azuur en zilver en over alles heen een kruis van het een in het ander. Het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels."

Oorsprong/verklaring

Sint Michielsgestel is ontstaan uit de heerlijkheden Herlaer en Gestel. Herlaer was een leen van het Sint Lambertuskapittel te Luik, Gestel van de hertog van Brabant. Vanaf de 15e eeuw komt alleen de naam Sint Michielsgestel voor.

De schepenbank van Gestel - Herlaer is bekend sinds 1336, zegels sinds 1386. De zegels vertonen de voorstelling van de H. Michael, die een draak doorsteekt. De aartsengel is de parochieheilige. Rechts van de heilige staat een schild met drie hoorns en een barensteel, waarboven een zespuntige ster. Het wapen is van de familie Horne-Perwijs, vanaf 1314 Heren van de heerlijkheid. De ster boven het schild werd pas in 1419 ingevoerd.

Een nieuw zegel werd gesneden in 1618 en vertoont eveneens de aartsengel. Het schild is nu echter dat van Hendrik, graaf van den Bergh, zie Bergh. Tenslotte bestaat er nog een later zegel, waarop alleen de aartsengel voorkomt.

De burgemeester zond in 1815 alleen het zegel uit 1618 in, hetgeen in rijkskleuren werd verleend. De leeuw werd omschreven als Gelderland, maar gekleurd als Holland, terwijl het dus Bergh moest zijn.

In het tweede wapen is het linkerdeel ontleend aan het oorspronkelijke familiewapen van de heren van Herlaer, terwijl de aartsengel gesymboliseerd wordt door de schildhouder en het kruis.

Het derde wapen is een veel simpeler en overzichtelijker wapen. Ook hier is uitgegaan van Sint Michael, alleen nu van zijn symbolen, zoals die ter plaatse al in de 14e eeuw in gebruik waren, namelijk een blauw schild met kruis van zilver. Combinatie van de oude wapens van Sint Michielsgestel, Berlicum en Den Dungen was onhaalbaar, er moest dus een nieuw wapen ontworpen worden.

In eerste instantie stelde de Noordbrabantse Commissie voor Wapen en Vlaggenkunde vier ontwerpen voor :
1: In zilver een kruis van azuur (andersom kon niet, dat is het wapen van Zwolle.
2 : Gevierendeeld van azuur en zilver.
3 : Het uiteindelijk verleende wapen en,
4 : Een gevierendeeld schild met symbolen voor Sint Michielsgestel, Berlicum, Den Dungen en Gemonde. Dit ontwerp werd verder niet uitgewerkt.

De gemeente ging uiteindelijk akkoord met het derde ontwerp.

In 1993 had de Noordbrabantse Commissie voor Wapen- en Vlaggenkunde voorgesteld het wapen alsvolgt te wijzigen:
"In sabel een kruis van zilover; een hartschild van goud met een beurtelings gekanteelde dwarsbalk van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels."

In dit ontwerp was het kruis van Sint Michael uitgevoerd in de dorpskleuren zwart-wit (in de 18e eeuw worden de dorpskleuren als zodanig beschreven), met als hartschild het wapen Herlaer. De gemeente heeft dit ontwerp nooit overgenomen.

Voor de verschillende dorpen zijn ook dorpswapens vastgesteld, voor Sint Michielsgestel werd het tweede wapen als dorpswapen gehandhaafd. Zie ook Den Dungen, Berlicum en Gemonde.

Literatuur : v Ham, 1984; Noordbrabatse Commissie voor Wapen en Vlaggenkunde, brieven aan de gemeente juli 1996 (met dank aan de gemeente)