Gorinchem
Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek
Portaal Nederlandse overheidswapens  |
Onderdeel van:  |
|
Nederlandse heraldiek:
Overzeese heraldiek:
|
Nederlandse heraldische verzamelobjecten
|
GORINCHEM
Provincie : Zuid Holland
Opheffing : -
Toevoegingen : 1986 Arkel (ged), Heukelum (ged, 1855 Spijk)
I : 24 juli 1816
"Van goud beladen met een poort met 2 torens, alles van keel, gedakt van lazuur en op dezelve 4 vanen van keel, en pointe een schild van zilver waarop 2 gebretesseerde en contragebretesseerde fascen van keel, het schild gedekt met eene kroon met 3 fleurons en vastgehouden door 2 klimmende leeuwen, alles van goud."
NB : de kroon heeft ook 2x3 parels.
II : 24 maart 1982
"In goud een gekanteelde poort van keel, gedekt met 3 daken van azuur, waarop 4 naar links waaiende vanen van keel, in de poort een opgetrokken valhek van sabel en in de schildpunt een schildje van zilver, beladen met 2 beurtelings gekanteelde dwarsbalken van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2x3 parels en gehouden door 2 gouden leeuwen, getongd en genageld van keel. Wapenspreuk : Fortes Creantur Fortibus in Latijnse letters van keel op een lint van goud."
Oorsprong/verklaring
De stad was tot 1412 de hoofdstad van het geslacht Van Arkel, die veel bezittingen hadden in de wijde omgeving. Het Arkel wapen is dan ook terug te vinden in een groot aantal gemeentewapens.
De oudste zegels van de stad uit de 14e eeuw vertonen een burcht vergezeld van een of meerdere schildjes met het wapen van Arkel. In het ene geval staat er een schild in de poortopening, in het andere staan er twee schildjes naast de burcht.
 Afdruk van het oudste zegel van Gorinchem en het eerste zegel met het Arkel wapen (Uit Telders, fig 2 en 3). |
Na de inname van de stad door de graven van Holland, wordt het Arkel schildje op de zegels vervangen door het wapen van Holland-Henegouwen-Beieren. In 1441 wordt dat wapen weer vervangen door het wapen van Philips de Goede van Bourgondie. Op de volgende generatie zegels, uit het midden der 17e eeuw wordt de burcht in een schild geplaatst en het Arkel schildje in ere hersteld. Dergelijke zegels blijven tot de Franse tijd in gebruik.
De herintrede van het Arkel schildje is het gevolg van het plaatsen van het wapen op het zegel. In tegenstelling tot de zegels bleef de stad wel de burcht met het Arkel schildje in haar wapen voeren.
Aangezien er tegelijkertijd zegels in gebruik waren met het Hollandse wapen, het Bourgondische wapen en er een wapen gebruikt werd met het Arkel schildje, waren er dus drie versies in omloop!
De voorstelling van het oudste zegel is dus ergens in de 14e of 15e eeuw als wapen opgenomen en sindsdien niet meer gewijzigd. Weliswaar zijn er vele varianten bekend, met meer of minder vaantjes etc, het basisprincipe bleef hetzelfde. In de 17e eeuw verschenen er meer en meer leeuwen rond het wapen, eveneens in allerlei varianten.
 Varianten van het Gorinchemse wapen. (Uit Telders, figs 16, 17, 18 en 20). |
 |
In de Franse Tijd voerde de stad een zegel met een gevierendeeld wapen met het wapen van Koning Lodewijk Napoleon. Vergelijkbare zegels werden door steden van de Eerste Klasse gebruikt.
De spreuk verschijnt voor het eerst in 1749 in een door de stad gedrukt boek. De spreuk is waarschijnlijk ontleend aan Horatius' Carmina. Het is tevens de spreuk van de Deense Olifantsorde. Enig verband tussen beide is niet gevonden. De spreuk werd onregelmatig door de stad gevoerd. Wel werd de spreuk in 1815 door de gemeente aangevraagd, maar niet toegekend. Tot 1859 stond de spreuk bij het wapen op het gemeentehuis, daarna werd de spreuk niet meer gebruikt. Pas in 1980 werd het wapen aangepast aan de tekening en werd de spreuk alsnog verleend.
 Het wapen in een 16e eeuws manuscript |
 Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708 |
 Het wapen op een oud stadsvaandel van 1713 (bron Her. Tijdschrift 2007, 16). |
 Oud zegel van de gemeente(jaar onbekend) |
 Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910 |
 Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930 |
 Het wapen op een Willem II bandje |
 Het wapen op een heraldische tegel |
 Het wapen op het gemeentehuis (2019, foto P. Damiaens, facebook) |
Contact and Support
Partners:
Your logo here ?
Contact us
© since 1995, Heraldry of the World, Ralf Hartemink 
Index of the site
Literatuur : Telders, 1966