Fryslân

PROVINCIE FRYSLÂN (FRIESLAND)

I: 11 februari 1958
" In azuur twee gaande, boven elkander geplaatste leeuwen van goud, vergezeld van zeven liggende blokjes van hetzelfde, geplaatst 2:2:3. "

NB : De beschrijving vermeldt niet dat het schild gedekt is door een vijfbladerige kroon en wordt gehouden door twee leeuwen van goud.

Oorsprong/verklaring

De historie van Friesland en van het wapen van Friesland is vrij complex. Het gebied Friesland werd in 1165 door keizer Frederik Barbarossa als condominium (een gebied bestuurd door twee heren) uitgegeven aan de Graaf van Holland en de Bisschop van Utrecht. Deze situatie duurde echter niet lang. De eerste Graaf van Friesland was Willem, broer van Dirk VII van Holland. Echter zijn opvolgers wisten het gezag in Friesland niet te handhaven. Dit leidde tot een langdurige strijd tussen de Friezen en de graven van Holland. Dit speelde zich met name af in het huidige West-Friesland. Dit is ook het gedeelte van Friesland dat altijd tot Holland is blijven behoren. Ook in het wapen van Noord Holland komt het wapen van Friesland terug.

Van de graven van Holland als graven van Friesland zijn wel zegels bekend, maar deze vertonen alleen het Hollandse wapen (zie Zuid Holland). Aan het eind der 13e eeuw tracht Reinoud I van Gelre zijn gezag in Friesland ten oosten van het Vlie (Friesland en Groningen) te vestigen. Hij verkreeg wel de titel Rijksstadhouder van Oost-Friesland, maar hij wist zijn gezag niet te handhaven. Ook met hulp van de stad Groningen en de graven van Holland lukte het de Gelderse graven niet een blijvend gezag te vestigen in het gebied. De titel Rijksstadhouder bleven ze wel voeren, ook na verlening van de hertogstitel in 1339. Het is niet bekend of de Gelderse graven en hertogen een apart wapen voor Friesland voerden. Wel is er een banier bekend uit het wapenboek Gelre, waarmee de Friese partij in de slag van Hoogwoud wordt aangegeven. Dit wapen vertoont twee gaande leeuwen op een blauw veld bezaaid met zilveren penningen. Dit is duidelijk afgeleid vaan het Gelderse wapen, waar echter maar één leeuw op voorkomt. De beide leeuwen kunnen dus slaan op Gelderland en Friesland. De blokjes in het Gelderse wapen verdwenen in 1339. Op een manuscript uit 1409 wordt nogmaals een wapen met twee leeuwen op een veld bezaaid met penningen afgebeeld. Dit wapen stond voor de stamvader der Friezen, Radboud, die in 719 stierf. Dit wapen is hem dus later toegekend en geeft aan dat het wapen met de leeuw als wapen van Friesland werd beschouwd.

Ondertussen probeerden de graven van Holland nog steeds hun claim op Friesland te verstevigen (zij noemden zich nog immer graaf van Friesland), maar dit had geen succes. Filips de Goede van Bourgondie, graaf van Holland, profileerde zich in de 15e eeuw opnieuw als graaf van Friesland. In een wapenboek wordt voor deze titel het Friese wapen met de leeuwen en de penningen opnieuw afgebeeld. Ook voerde hij en zijn opvolgers het wapen als onderdeel van hun grote wapen.

Aan het einde der 15e eeuw kwam er uiteindelijk door diverse oorzaken een eind aan de vrijheid van de Friezen. Ze werden onderworpen door Albrecht van Saksen, veldheer van koning Maximiliaan I, en gouverneur en landvoogd van Friesland. In zijn wapen voor Friesland liet hij de penningen weg en nam daarvoor in de plaats gouden blokjes, als herinnering aan de Gelderse graven (en aan zijn opdrachtgever, Maximiliaan voerde de titel Hertog van Gelre).

Onder Karel V werd het wapen eveneens gevoerd en werd er ook een zegel gesneden met het wapen. Onder Filips II werd het aantal blokjes bepaald op zeven. Sindsdien is het wapen op zich niet meer gewijzigd. De zeven blokjes slaan op de Friese kwartieren West-Friesland, Westergo, Oostergo, Hunsingo, Fivelgo, Emsingo en Jeverland. Dat een groot gedeelte van die gebieden inmiddels buiten Friesland lagen was daarbij niet van belang.

Het wapen werd eerst nog afgebeeld op een dubbele adelaar, als symbool voor de directe rijksafhankelijkheid, maar tijdens de Republiek verdween de adelaar. Schildhoudende leeuwen verschijnen in de 17e-18e eeuw. Opvallend is dat het typische Friese symbool, de schuinbalken met de plompebladeren, die voorkomen in de Friese vlag, eigenlijk het gebied aanduiden van Friesland buiten het huidige Friesland. Het is dus juist niet het symbool voor Friesland. Ze komen daarom voor in het wapen van Groningen !

Image gallery

• 

  Het wapen in de Armorial Gorrevod (1460)

• 

  The arms in the Armorial Jörg Rügen (1495)

• 

  Het wapen in een 15e eeuws manuscript

• 

  Afwijkend wapen in een 15e eeuws Zwitsers manuscript

• 

  Het wapen in een 16e eeuws Spaans manuscript

• 

  Het wapen in een 16e eeuws manuscript

• 

  Het wapen in een 16e eeuws manuscript

• 

  Het wapen rond 1600

• 

  Het wapen in een 17e eeuws manuscript

• 

  Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman (1708)

• 

  Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910

• 

  Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930

• 

  Het wapen in een uitgave van +/- 1943

• 

  Het wapen op een heraldische tegel

• 

  Het wapen op een heraldische tegel

• 

  Het wapen op een heraldische tegel

English

"Azure two lions passant in pale or, between seven billets of the same, placed horizontally two, two and three. The shield is crested by a coronet of four pearls between five leaves or. Supporters: two lions rampant or."

Friesland is a province in the North of the Netherlands. Friesland originally included a larger area, of which parts are now in Noord Holland, Groningen and Germany. The Frisians formed an independent state. The German Emperor Frederik Barbarossa made Frieland a condominium between the Counts of Holland and the Bishops of Utrecht. The counts of Holland, however, failed to establish their power in the area. They only obtained West-Friesland, now part of the province of Noord Holland. At the same time the Counts of Gelre claimed the eastern part of the area. They also failed to establish their power for a longer period. To establish their claim they used arms with two lions on a field with silver coins. The lion was the lion of Gelre. It symbolized Gelre and Friesland. When the province finally became part of the Netherlands the arms were continued.

In the 16^th century the coins were replaced by 7 rectangles, representing the seven districts of (ancient) Friesland. The arms haven't changed since then.

Literatuur: De Vries, 1995