Breda

Heraldry of the World Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens

BREDA

Provincie  : Noord Brabant
Opheffing  : -
Toevoegingen : 1942 Ginneken en Bavel (ged), Princenhage (ged), 1997 Nieuw-Ginneken (ged) (1942 Ginneken en Bavel (ged)), Prinsenbeek (Princenhage (ged)), Teteringen

I : 16 juli 1817
" Van keel beladen met 3 St.Andrieskruizen van zilver, staande 2 en 1. Het schild gedekt door een engel en vastgehouden door een klimmende leeuw van goud, rustende het schild op eene burg in zijne natuurlijke kleuren."

File:Breda1.gif

II : 25 november 1991
"In keel drie schuinkruisjes van zilver. Het schild van achter gehouden door een engel van natuurlijke kleur en van terzijde door twee leeuwen van goud, getongd en genageld van keel; het geheel rustende op een geopende stenen burcht van keel, met voegen van zilver en daken en torenhelmen van azuur.

File:Breda2.gif

Oorsprong/verklaring:
Het wapen is het geslachtswapen van de heren van Breda en Schoten. Deze heren stamden uit het geslacht van Strijen, die eveneens drie kruisjes in het wapen voerden. Breda was in handen van het geslacht Van Breda van het begin der 12e eeuw tot 1287. De kleuren van het wapen van Van Breda, identiek aan het stadswapen, zijn bekend uit het midden van de 13e eeuw. Het wapen op zich is sinds die tijd dus niet meer gewijzigd. Overigens bleven ook de latere heren van Breda het wapen met de schuinkruisjes voeren, ook al was er geen verwantschap meer met het oude geslacht.

De oudste bekende afbeelding van het wapen van de stad Breda dateert uit 1254; op een afdruk van het stadszegel uit dat jaar staat een burcht met daarvoor het wapen. Op het tegenzegel staat een leeuw tussen drie kruisjes. De leeuw is waarschijnlijk de Brabantse leeuw.

Op het volgende grootzegel van de stad, waarschijnlijk gesneden tussen 1425 en 1450 staat het wapen op een burcht, wordt het gehouden door twee leeuwen en staat achter het schild een engel. Kortom, het wapen zoals dat nu nog gevoerd wordt (zie fig.). De betekenis van de engel is onbekend, de leeuwen kunnen of afgeleid zijn van Nassau of van Brabant, maar dit is beide ook niet zeker.

Op de andere stadszegels komt niet de gehele voorstelling voor. Op de meeste zegels staat alleen het wapen gehouden door een engel (zie fig 2). Op een later, 18e eeuws, zegel, staat het wapen gedekt door een kroon en gehouden door twee leeuwen. Op de officiële bodebus van de stad, uit 1699, wordt het wapen gehouden door een wildeman en -vrouw. Het schild wordt gedekt door een vijfbladerige kroon. Er staat geen engel achter het schild.

Het grootzegel uit de 15e eeuw. Uit: Van Ham en Toebak, 1994 afb 3

Het stadszegel uit de tweede helft van de 17e eeuw. Uit: Van Ham en Toebak, 1994 afb 5

De engel staat in de meeste gevallen aanziend achter het schild, met de vleugels horizontaal, één vleugel naar iedere kant. Op het latere diploma staat de engel echter meer schuin afgebeeld, met beide vleugels naar links gewend. Deze afbeelding is afgeleid van een 18e eeuwse tekening, maar werd nooit door het stadsbestuur gebruikt. Ook was de beschrijving van het wapen uit 1817 zeer summier. De stad besloot daarop al in de vijftiger jaren om de beschrijving en de tekening meer met elkaar in overeenstemming te laten komen. Tevens verzocht men om een wapenspreuk: Groot door Nassau, Vrij door Oranje. De wapenspreuk sloeg op het feit dat het huis Nassau zeer lang in bezit is geweest van de Baronie Breda en dat het land pas kort was bevrijd. De Hoge Raad van Adel ging echter niet akkoord met de spreuk.

Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910

Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930

Pas in 1989 werd weer voor het eerst een poging gedaan het wapen te wijzigen. Dit resulteerde uiteindelijk in 1991 tot een nieuwe omschrijving van het wapen, zonder dat er een nieuw diploma of tekening werd vervaardigd. Dit laatste leidde overigens nog tot allerlei juridische en formele problemen, maar uiteindelijk kreeg de gemeente haar zin.

File:Pol-breda.jpg Het wapen gebruikt als helmteken van de politie.

Literatuur : vHam en Toebak, 1994; Agterberg, 1981/2