Utrecht
 |
Heraldry of the World Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens |
|
UTRECHT
Provincie : Utrecht
Opheffing : -
Toevoegingen : 1954 Achttienhoven (Utr) (ged), Oudenrijn (ged), Zuilen (ged); 2001 Vleuten-De Meern (1954 Haarzuilens, Oudenrijn (ged), Veldhuizen (ged), Vleuten)
I : 10 juni 1818
"Doorsneden van rood en zilver van den regter boven naar den linker bendedenhoek. Het schild gedekt met een gouden kroon en ter wederzijde vastgehouden door een gouden klimmende leeuw."
NB : de kroon heeft 5 bladeren en de leeuwen zijn getongd van keel.
Oorsprong/verklaring :
Het wapen is symbolisch de voorstelling van St.Maarten, die zijn
jas doorsnijdt voor een bedelaar. Toen de bisschoppen nog de machthebbers
waren, werd op het zilveren vlak deze hele voorstelling nogmaals
afgebeeld. In 1528 werd deze voorstelling verwijderd.
Utrecht is al een zeer oude stad. Wanneer precies stadsrechten zijn verleend is niet bekend. Het oudste stadszegel is bekend sinds 1196 en vertoont een burcht. Ook het tweede bekende grootzegel, met afdruk uit 1251 vertoont alleen een burcht. Op het derde, eveneens 13e eeuwse grootzegel is de burcht vergezeld van twee kruisen. Dit zijn tevens de enige drie zegels met enkel een burcht.
De zegels, die vervolgens in gebruik zijn geweest tot 1529 vertonen allen Sint Maarten. Op het 13e eeuwse 4e grootzegel van de stad zit de heilige op een troon, op alle 15 andere bekende zegels gaat de heilige te paard met naast hem een bedelaar.
In 1529 wordt een zegel gesneden met daarop het oude wapen, met Sint Maarten afgebeeld op het schild. Dit zegel is echter al hetzelfde jaar vervangen en komt maar 1x voor.
Nadat in 1529 enige onenigheid was ontstaan over de voorstelling in het wapen en op de zegels, werd op de nieuwe zegels alleen het stadswapen, zonder Sint Maarten, aangebracht. Op het grootzegel stond tevens weer een afbeelding van een burcht, maar nu vergezeld van het stadswapen. Op alle latere zegels komt verder alleen het stadswapen voor.
 Het zegel van Utrecht (afdruk 1544) |
 Het contrazegel van Utrecht (afdruk 1544) |
Het wapen wordt op de meeste zegels gehouden door twee leeuwen en gedekt door een kroon. De kroon verschilt sterk, van een parelkroon tot een koningskroon. De voorstelling op het huidige wapen, met een vijfbladerige kroon komt op de zegels niet voor.
 Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910 |
 Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930 |
 Het wapen gebruikt als helmteken van de politie. |
Literatuur : vdBergh, 1878; Muller, z.j.