Rotterdam

Heraldry of the World
Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens

ROTTERDAM

Provincie : Zuid Holland
Opheffing : -
Toevoegingen : 1886 Delfshaven, 1895 Charlois (1873 Katendrecht), Kralingen, 1934 Hoogvliet, Pernis (1830 's Gravenambacht), 1941 Hillegersberg, Kethel en Spaland (ged) (1855 Nieuwland, Korteland en 's Graveland), Overschie (ged), Schiebroek (ged), IJsselmonde (ged), 1985 Poortugaal (ged, 1841 Albrandswaard en Kijvelanden); 2010 Rozenburg
Stadsdelen: Hoek van Holland (is nooit een eigen gemeente geweest.)

I : 24 juli 1816
"Coupé, het eerste gevierendeeld, het eerste en vierde van goud, beladen met een staande leeuw van sabel. Het tweede en derde van goud, beladen met een staande leeuw van keel. Het tweede van sinople, beladen met een balk van zilver. Het schild gedekt met eene kroon met vijf fleurons, alles van goud, en vastgehouden door twee leeuwen in hunne natuurlijke kleur."

NB : de afbeelding geeft gaande leeuwen weer.

File:Rotterd1.gif

II : 19 januari 1948
Geen nieuwe omschrijving, alleen de toevoeging :
"Wapenspreuk : Sterker door strijd, in letters van sabel op een wit lint."

File:Rotterd2.gif

III : 7 augustus 1948
"Doorsneden : I gevierendeeld : 1 en 4 in goud een gaande leeuw van sabel 2 en 3 in goud een gaande leeuw van keel, getongd en genageld van azuur, II in sinopel een paal van zilver Het schild gedekt door een gouden kroon met 5 bladeren en 4 parels; schildhouders : 2 klimmende leeuwen van natuurlijke kleur, getongd van keel; het geheel staande op een muur van gemetselde stenen, waartegen golven spoelen. Wapenspreuk : 'Sterker door strijd' in letters van sabel op een wit lint langs de muur."

File:Rotterd3.gif

Oorsprong/verklaring

Rotterdam was vroeger een dorp zonder enige betekenis. De Rotte was de scheiding tussen twee heerlijkheden, waarvan de rechter (op de oostoever) in 1328 enkele grafelijke voorrechten heeft gekregen. Het dorp aan beide kanten van de Rotte kreeg in 1340 een begin van stadsrechten.
Dit weerspreekt een 17e eeuwse kroniekschrijver, die meldt dat Rotterdam al in 1305 haar stadswapen mocht vermeerderen met de leeuwen van Holland-Henegouwen. Deze vermeerdering zou verleend zijn vanwege het aandeel van de Rotterdammers in de slag tegen de Vlamingen in 1304.
Echter, in diverse andere kronieken wordt nergens zelfs maar van het bestaan van Rotterdam gewag gemaakt. Het verhaal is echter door een groot aantal anderen nageschreven.

De oudst bekende zegelafdrukken van Rotterdam dateren uit 1351. Uit dat jaar zijn twee verschillende zegels bekend.
Het ene vertoont alleen een paal, met daarop een klein dwarsstreepje. Dit is waarschijnlijk een sprekend zegel; de dam over de Rotte. Vergelijk bijvoorbeeld Delft. Het is ook mogelijk dat dit oorspronkelijk het stadsbanier was, waarvan men later een sprekend symbool heeft gemaakt.

Het tweede zegel geeft dezelfde voorstelling alleen met 4 leeuwen. Deze zijn echter niet geplaatst zoals op het huidige wapen, maar ter weerszijde van de paal.

De twee zegels uit 1351 (Uit Hazewinkel, 1966 afbeelding 1 en 2)

De leeuwen zijn ontleend aan het grafelijke wapen van Holland-Henegouwen. Dit gravenhuis voerde de vier leeuwen van 1299 tot 1345 en Rotterdam verkreeg in 1340 stadsrechten van Willem IV.

De volgende zegels van de stad laten een andere voorstelling zien, namelijk de Rotte met een dam, waarboven een kasteel en ter weerszijde van de rivier een leeuw. Dergelijke zegels blijven tot in de 16e eeuw in gebruik.

Tegelijkertijd verschijnen ook afbeeldingen van het latere wapen op zegels. Er is een contra-zegel bekend uit 1560 met daarop het wapen, zoals dat ook nu nog wordt gebruikt (zonder schildhouders etc). Maar de oudste afbeelding van het wapen op een zegel dateert uit 1506, waarin het wordt afgebeeld in de poortopening van een burcht. Op alle latere zegels komt het stadswapen in een of andere vorm weer terug. De leeuwen lijken op sommige zegels meer klimmende leeuwen, maar meestal zijn het gaande leeuwen.

Een zegel met de leeuwen en de Rotte met een burcht en een van de eerste zegels met het gehele wapen (Uit Hazewinkel, 1966 afbeelding 5 en 10)

De wapencompositie is dus na 1506 niet echt meer gewijzigd, met uitzondering van de Napoleontische tijd, waarin een schildhoofd met 3 bijen wordt toegevoegd (dit wapen werd verleend op 10 juni 1811). Na de Franse tijd is dit weer ongedaan gemaakt.

De wapenoorkomde van Rotterdam met het bijenwapen.

De schildhouders komen nooit voor op zegels, wel sinds 1627 op allerlei drukwerk. De vormgeving van de leeuwen is sterk afhankelijk van het tijdsbeeld en de auteur, er zijn gewone en aanziende leeuwen afgebeeld. Ook komt regelmatig een kroon voor, soms met drie soms met vijf bladeren.

Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910	Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930	Het wapen op een papierzegel, rond 1910
	Het wapen op heraldische tegels

In de loop der tijd zijn vele gemeenten en heerlijkheden aan Rotterdam toegevoegd, zoals in 1811 de heerlijkheid Cool en de hierboven genoemde gemeenten. Deze toevoegingen hebben echter geen gevolg gehad voor het wapen.

In de loop der tijd is een aantal keren een voorstel gedaan het wapen te wijzigen. Al aan het eind van de 19e eeuw werd een voorstel ingediend om de leeuwen in het schildhoofd af te beelden, in plaats van op een half schild. Dit omdat het oorspronkelijke grafelijke wapen in een schildhoofd gestaan zou hebben.
Burgemeester en wethouders vonden de kwestie niet van belang en er werd geen voorstel tot wijziging ingediend.

Twee andere voorstellen aan het college werden ook niet aangevraagd; het eerste gaf de leeuwen weer in een vrijkwartier en met een dam op de paal; het tweede gaf de leeuwen weer zoals op het oudste zegel, namelijk ter weerszijden van de paal (ook weer met een dam).

De spreuk en de muur tenslotte zijn verleend ter herinnering aan de moed en kracht waarmee de bevolking de beproevingen van de tweede wereldoorlog heeft gedragen. In plaats van de muur werd eerst een dijk voorgesteld, waarop de spreuk zou worden geplaatst. De gemeente vond dat echter in strijd met het stedelijke karakter van Rotterdam, en wilde een muur. de Hoge Raad van Adel ging daar vervolgens mee akkoord.

Een 19e eeuws lakzegel van de gemeente (foto Bauke Hüsken)

English

Rotterdam was a small village in medieval times, and received some privileges in 1328 and finally city rights in 1340, although other sources already mention city rights in 1304.

The oldest seals of Rotterdam date from 1351, two different types are known; both show a pale with a small bar. This represents the Rotte river and the local dam, thus a canting image. The second seal (images, see above) also shows 4 small lions placed on both sides of the pale. The lions are derived from the arms of the Counts of Holland-Henegouwen, as the city rights were granted by Willem IV of Holland.

Later seals show the pale with bar, but above the pale a castle or fortress, flanked by two lions (images, see above). The present shield appeared first in the 16^th century, on a contra-seal from 1560 and on a main seal from 1506. All later seals and images have shown the arms as they are still used. The four lions of Holland-Henegouwen are now placed above the pale, first in a chief, later in the upper half of a divided shield.

Only during the reign of Napoleon the arms were changed; the lions were replaced by a chief with three bees, symbol of a city of the first rank.

The lion supporters first appeared in a leaflet from 1627. Ever since the arms are held by two lions, but the size and shape of the lions has differed widely.

The addition of many small villages and estates did not have an effect on the city arms. The motto, Stronger through Battle, was added after the Second World War, as Rotterdam was heavily damaged by German raids in 1940. Half a year later the present arms, with the wall and river, were granted.

During the 20^th century some proposals were made to change the arms, but these were never adopted by the city council.