Terschelling

Heraldry of the World
Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens

TERSCHELLING

Provincie : Frieslân (Friesland) (tot 1941 Noord Holland)
Opheffing : -
Toevoegingen : -

I : 26 juni 1816
"Van lazuur, beladen met een boom, aan welks regterzijde een zeemonster en aan welks linkerzijde een hond is opstaande, alles van goud."

NB : de hond is omziend

II : 27 september 1963
"In zilver een gebladerde boom van sinopel, bevrucht van goud, geplant op een grond, eveneens van sinopel en vergezeld rechts van een klimmende leeuw van keel, links van een klimmende draak van azuur, welke beide de stam van de boom met beide klauwen omklemmen. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels."

File:Terschel.gif

Oorsprong/verklaring

Het tweede wapen is een aanpassing van het wapen naar historische feiten. De oorsprong van het wapen is niet bekend; er worden twee verklaringen genoemd, enerzijds zou de voorstelling symbolisch zijn voor het eiland, de beide beesten zouden de in- en uitgaande vloedgolf symboliseren die tegen de boom (het Vlie) opklimt, terwijl de omgewende kop van de hond de getijdewisseling voor zou moeten stellen . Anderzijds wordt er een verband gelegd met de Westfriese boomwapens (die een symbool voor een rechtsfunctie waren), waarbij de vogels ontbreken, in combinatie met de Hollandse leeuw.

Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930
Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910	Het wapen op een heraldische tegel\|}

Het wapen is in ieder geval al betrekkelijk oud. Toen de gemeente in 1961 besloot het wapen aan te passen aan de historische kleuren (het was in 1816 in de Rijkskleuren verleend) gaf dat aanleiding tot een hoop discussie over enerzijds de positie van de dieren en anderzijds de kleuren.De gemeente vroeg, na advies ingewonnen te hebben bij de Fryske Rie foar Heraldiek, het wapen aan met de leeuw van rood en de draak van blauw, zoals het later ook is verleend. De boom mocht of vruchten bevatten, of gouden 'schellingen' een soort munt. Dit laatste zag de Hoge Raad van Adel niet zitten.

Maar waren deze kleuren nu juist ?
De oudste vermelding van een wapen dateert uit de 16e eeuw van een kaart 'Beschrijvinghe van Schellingerland', van Sybrandt Hanssen waarop een wapen met een groene boom op een zilveren veld, met heraldisch links een rode leeuw en rechts een blauwe draak.

Afbeelding op de kaart van Sybrandt Hanssen (Uit Van Lennep, 1962)

Op een collectebus uit Midsland uit de 17e eeuw staan de beide dieren echter andersom, wel met dezelfde kleuren. Op een prent uit 1666 heeft de draak nu een kop en manen van goud. Dit laatste wapen werd ook gevoerd door de familie Van der Schelling. Verder zijn er nog afbeeldingen zonder boom (1596, zegel uit Oostterschelling) of zonder dieren (18e eeuw, Midsland). Tenslotte noemt Van den Bergh nog een zegel van Westeinde uit 1661, waarop een leeuw, staande op een draak, maar zonder boom. Dit geheel was al door Van Dieren in 1932 naar voren gebracht, maar de gemeente wilde toen het wapen blijkbaar niet wijzigen.

Als eerste publiceert Van Lennep een artikel over het wapen en de vlag van Terschelling in 1962, waarin het standpunt van de Fryske Rie naar voren wordt gebracht. Buiten de punten die ook al door Van Dieren waren gevonden, komt de Rie met nog een aantal nieuwe historische feiten. Het wapen van de familie Van der Schelling uit Amsterdam is al bekend uit de 15e eeuw. Het oudst bekende lid van deze familie Tymen van der Scellinc, was van 1408-1412 schepen van Amsterdam. De familie was ook een van de invloedrijkste families van de stad in de 15e en 16e eeuw. Op 15e eeuwse grafzerken wordt als wapen afgebeeld een boom, vergezeld van een draak en een leeuw. De leeuw heraldisch rechts (=links voor de kijker). In een boek over de familie Schaep uit de eerste helft van de 17e eeuw, wordt de familie opgevoerd. Het wapen wordt daarin ook in kleur beschreven, namelijk in zilver een boom van natuurlijke kleur, de leeuw en draak zijn rood.

De afbeelding uit de genealogie Schaap (Uit Van Lennep, 1962)

In een ander boek over de schepenen van Amsterdam wordt het wapen beschreven met een groene boom en de draak van blauw met een rode staart. De kleur van de draak was blijkbaar niet duidelijk, want het wapen van Christyne van der Schelling uit 1502 wordt beschreven met een groen/rode draak. In een 18e eeuws manuscript met de familiehistorie noemt Pieter van der Schelling nog twee 15e eeuwse beschrijvingen van het wapen, hierbij is het wapen rood, de leeuw en de draak zijn zilver en de boom groen. Tenslotte is een kwartierstaat uit de 18e eeuw wordt het wapen met een rode draak beschreven. Hier wordt de voorouder T'Schelling genoemd !

Buiten de geschreven bronnen is er nog een drinkhoorn uit 1547 in het Rijksmuseum. Hierop staat geen wapen, maar de poot van de hoorn is gemaakt in de vorm van een boom, die gehouden wordt door een leeuw en een draak.

De voet van de drinkhoorn uit 1547 in het Rijksmuseum (Uit Van Lennep, 1962)

De relatie met een Van der Schelling is echter niet bekend. Tenslotte zijn er nog drie grafzerken, één op Vlieland en twee in Amsterdam met het wapen, die in Amsterdam gebroken met een ster.

Grafzerk in de Oude Kerk te Amsterdam met een ster. (Uit Van Lennep, 1962)

Het is dus duidelijk dat het familiewapen een boom, leeuw en draak bevatte, de kleuren zijn dus aanmerkelijk minder duidelijk.Op het eiland zelf zijn de bronnen minder oud. Behalve de hierboven al genoemde bronnen, zijn er een avondmaalsbeker uit Westterschelling uit 1682 en een uit 1723 daterende klok te Hoorn. Beide vertonen de boom, leeuw en draak. De collectebus uit Midland is de oudste met gekleurde afbeeldingen.

Afbeelding op de avondmaalsbeker. (Uit Van Lennep, 1962)

De Fryske Rie concludeert dan ook dat de wapens van het eiland en de familie identiek zijn, enig verband tussen beide is echter niet bekend. Dat de leeuw heraldisch rechts staat is duidelijk, de kleuren van de leeuw en de boom ook. De kleuren van de draak echter totaal niet. Een tweekleurige draak was estetisch niet erg mooi, dus werd een blauwe draak voorgesteld. In 1963 komt er een bezwaarschrift van ene H.A. Stiphout uit Amsterdam, niet aan de gemeente, maar aan de Hoge Raad van Adel ('omdat de postverbindingen met de eilanden zo slecht zijn'). In een uitgebreid epistel pleit hij voor een tweekleurige draak. Met name omdat de kleur geel in de vlag de derde baan heeft en dus de op twee na belangrijkste kleur is. Omdat er algemeen vanuit gegaan wordt dat de vlag van het wapen is afgeleid, moet er dus een aanzienlijk deel van het wapen geel zijn. In het voorstel zijn dat alleen de vruchten van de boom. Aangezien die niet op alle afbeeldingen voorkomen (eigenlijk alleen op de avondmaalsbeker), moet er nog een ander geel vlak zijn geweest. Hij komt dus terug op de tweekleurige draak.

Noch de gemeente noch de Hoge Raad van Adel heeft zijn pleidooi echter opgevat, zodat het nieuwe wapen alsnog is verleend. Overigens bestaat er een vergelijkbare discussie over de kleuren en de volgorde van de banen in de vlag.

Afbeelding van het wapen bij de ingang van het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo.

De stad Kampen financierde in de Middeleeuwen ook de vuurtoren van Terschelling. Op deze vuurtoren, de Brandaris, staat dan ook een gedenksteen met de wapens van Kampen en Terschelling.