Graauw en Langendam
 |
Country: Netherlands  Province: Zeeland  Incorporated into:
|
| Dutch | Zijnde van lazuur, beladen met een dam, waarop een hek, alles van goud. |
| English | blazon wanted |
Oorsprong/verklaring
Het wapen is officieel verleend op 31 juli 1817.
Zoals de meeste andere gemeenten in Zeeland vroeg ook de gemeente Graauw en Langendam een wapen aan bij de Hoge Raad van Adel rond 1815. De preciese datum van de aanvraag is niet bekend.
De gemeente vroeg een wapen aan met een dam, met duiker, over een sloot, met op de dam een hek. Een duidelijk sprekend wapen voor Langendam. Het geheel was van natuurlijke kleur en omgeven door de tekst Gemeente Grauw & Langedam op roze linten. Omdat de kleuren niet duidelijk waren, is het wapen zoals gebruikelijk in de Rijkskleuren goud en azuur verleend. De linten werden niet verleend.
Het ingediende ontwerp
De officiële datum van verlening is 16 juli 1817, dezelfde dag als vele tientallen andere Zeeuwse wapens. Het is niet te verwachten dat alle wapens op die ene dag zijn ingeschreven in het register of dat alle diploma's op dezelfde dag zijn gemaakt. Per provincie werden vaak een groot aantal wapens op dezelfde dag verleend. Er kan dus een tijd tussen gezeten hebben en waarschijnlijk zijn er ook meerdere tekenaars geweest. Bij Graauw en Langendam is, net als bij een groot aantal andere Zeeuwse wapens, géén beschrijving opgenomen in het register.
Wel is op het wapendiploma, berustende bij de gemeente Hulst, een beschrijving opgenomen : Zijnde van lazuur, beladen met een dam, waarop een hek, alles van goud.
Door het grote aantal verleningen zijn er in die tijd bij de Hoge Raad van Adel nogal wat (kleine) fouten gemaakt in hetzij de beschrijving, hetzij de tekening. In het geval van Graauw en Langendam betreft het een duidelijk verschil in de tekening in het register (onder) en de tekening op het diploma (bovenaan de pagina). Niet alleen is de vorm van de dam enigszins verschillend (oa de positie van de planken), maar de tekening in het register vertoont ook water rondom de dam, en iets wat op een wolk lijkt. Het water was ook aanwezig op de oorspronkelijk ingeleverde tekening, maar stroomde daar keurig onder de dam door. In de registertekening staat de gehele dam in het water !
Het wapen in het register
Meer intrigerend is de wolk. Is dit daadwerkelijk een wolk, verzonnen (?) door de tekenaar bij de Hoge Raad van Adel, of is het gewoon een vlek ? In ieder geval wordt er noch bij het oorspronkelijke ontwerp, noch in de beschrijving op het diploma, melding gemaakt van een wolk. Wat het dus precies is, is dus niet meer te achterhalen. Het is in dit geval dus jammer dat er geen beschrijving is opgenomen in het register.
In de loop van de 160 jaar van het bestaan van het wapen is het herhaaldelijk afgebeeld met en zonder wolk, zie afbeeldingen onder.
Alle bronnen die gebruik hebben gemaakt van het register bij de Hoge Raad van Adel, laten een wolk zien. Alleen Van der Laars, in de Koffie Hag Albums, laat de wolk weg (zie onder), waarom is niet bekend, voor zover bekend heeft hij zich vooral gebaseerd op de tekeningen in het register. Druif (1966) noemt dit 'om aesthetische redenen' terecht, maar tekent zelf wél de wolk. Hij noemt het wapen ook 'een uitgesproken lelijk wapen, kennelijk tot stand gekomen buiten de meest bescheiden heraldische eisen om'. Ook Sierksma (1962) noemt de wolk, en komt met een verklaring dat het een grauwe wolk zou betreffen, dus een sprekend element. Dat de wolk niet werd aangevraagd laat zien dat zijn verklaring mank gaat.
En de gemeente zelf ? De gemeente was in het bezit van het originele diploma en zou dus het wapen zonder wolk moeten voeren. Hoe zou de gemeente af kunnen weten van de afwijkende tekening in het register ? Die werd namelijk nooit opgestuurd (alleen bij verlies van het oorspronkelijke diploma, maar dat was nog in bezit van de gemeente).
De stempelafdruk onder dateert van 1837 en komt ook voor op een document uit 1851 (beide berustende bij het gemeentearchief in Hulst). Wanneer het stempel gemaakt is, is niet bekend. In beide (!) gevallen is er boven de dam een tweetal vlekken te zien. Deze lijken echter, qua vorm en plaats, niet op de wolk in het register. De vormgeving van de dam, met horizontale planken, lijkt weer op de tekening op het diploma. In het register zijn het verticale planken. Het kan bij het stempel gaan om een slordig gemaakt of verweerd stempel waardoor bij het stempelen inktvlekken zijn ontstaan en het dus geen wolken zijn. Gezien de vorm van de dam en de plaats van de vlekken, lijkt het stempel dus vooral gebaseerd te zijn op de diplomatekening zoals te verwachten was.
In de 20e eeuw is er gebruik gemaakt van een nieuw stempel. Dit stempel lijkt zeer sterk op het wapen in het register. De plaats en vorm van de wolk én de verticale planken zijn duidelijk anders dan op het diploma of het voorgaande stempel. Ook op een afbeelding en poststempel in 1970 staat de wolk exact zoals in het register. Blijkbaar is het nieuwe stempel vervaardigd buiten de gemeente en heeft de maker óf zelf het register geraadpleegd, óf de tekening uit een wapenboek (bijv. D' Ablaing van Giessenburg van 1862-1895) gehaald, waardoor de gemeente opeens een stempel mét wolk kreeg. En dat heeft gebruikt tot aan de opheffing in 1970.
Tegenwoordig (2016) wordt het wapen nog steeds gebruikt in het dorp. Maar, gek genoeg, nu juist weer zónder wolk. Graauw Promotions voert een logo gebaseerd op het wapen, met drie golven achter een dam en de voetbalvereniging voert het wapen vergelijkbaar met zoals de gemeente het voerde, gebaseerd qua vorm op het wapen in het register, maar zonder wolk.
Maar hoort de wolk nu wel of niet op het wapen ? Is het een wolk, of een vlek ? We zullen het wel nooit weten, maar persoonlijk denk ik dat het nooit de bedoeling van de gemeente is geweest om de wolk te voeren.
Afbeeldingen
Het zegel van 1837
Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910
Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930
Gemeentestempel +/- 1950
Enveloppe uitgegeven op 31-3-1970, de laatste dag van het bestaan van de gemeente
Het wapen gebruikt door Graauw Promotions (2016)
Het wapen gebruikt door VV Graauw (2016)
Literatuur: Archief Hoge Raad van Adel; Laars, S.G. van der : Nederlandsche gemeentewapens. Koffie Hag plaatjesalbums, 1924 e.v. Koffie Hag, Amsterdam; 3. Druif, C. : Nederlandse gemeentewapens. Leeuwarden, 1965; Sierksma, K.L. : De gemeentewapens van Nederland. Utrecht, Spectrum, 2e druk 1962. Met dank aan Antoine Prinsen Gemeentearchivaris Hulst. De tekst is verschenen als publicatie: Hartemink, R. : Een vlek of een wolk ? Het wapen van Graauw en Langendam. Heraldisch Tijdschrift 22:3(2016)105-109.
Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek
Portaal Nederlandse heraldiek |
Onderdeel van:  |
|
Nederlandse heraldiek:
Overzeese heraldiek:
|
Nederlandse heraldische verzamelobjecten
|
Contact and Support
Partners:
Your logo here ?
Contact us
© since 1995, Heraldry of the World, Ralf Hartemink 
Index of the site