Schiedam
Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek
Portaal Nederlandse heraldiek  |
Onderdeel van:  |
|
Nederlandse heraldiek:
Overzeese heraldiek:
|
Nederlandse heraldische verzamelobjecten
|
SCHIEDAM
Provincie : Zuid Holland
Opheffing : -
Toevoegingen : 1867 Oud- en Nieuw Mathenesse, 1941 Kethel en Spaland (ged) (1855 Nieuwland, Korteland en 's Graveland), Overschie (ged), Vlaardinger Ambacht (ged) (1855 Zouteveen)
I : 24 juli 1816
"Van goud, beladen met een klimmende leeuw van sabel, eene cotisse van keel en zilver brocherende over het geheel. Het wapen gedekt met eene kroon van drie fleurons van goud en zes paarlen."
Oorsprong/verklaring
De leeuw is de leeuw van Henegouwen. De stad verkreeg namelijk in 1275 stadsrechten van Aleidis, weduwe van Jan I van Avesnes, erfgenaam van Henegouwen. Zij was tevens de zus van Willem II, graaf van Holland en Zeeland. Zij bezat een kasteel ter plaatse, waarom een dorp was gegroeid.
Wanneer het wapen is ontstaan is niet bekend. Op het oudste stadszegel, waarvan pas in 1306 voor het eerst sprake is, staat een stadsaanzicht, met drie poorten, elk met drie gekanteelde torens. In de rechterbovenhoek staat een schuingeplaatst schildje, waarop een leeuw. Dit is waarschijnlijk de leeuw van Henegouwen.
 Het oudste stadzegel, afdruk uit 1351 (Uit Kuyer, afb 9a). |
Het is niet bekend in hoeverre de leeuw op het oudste zegel al afgedekt wordt door een geblokte schuinbalk. Het is echter niet onwaarschijnlijk, aangezien de opvolger en zoon van Aleidis, Floris van Henegouwen als wapen de leeuw van Henegouwen voerde, waaroverheen een geblokte dwarsbalk. Van hem zijn zegels met dit wapen bekend uit 1286. Op een andere oorkonde van de stad Schiedam zelf, uit datzelfde jaar wordt vermeld dat de stad niet over een eigen zegel beschikt. Dat wil zeggen dat het zegel onder het bewind van Floris is gesneden en dat het dus ook te verwachten is dat zijn wapen is opgenomen, niet dat van zijn moeder. In ieder geval komt op het iets jongere zegel ten zake (gebruikt in ieder geval van 1390-1600) de leeuw wel voor met een geblokte schuinbalk.
 Zegel ten zake, afdruk uit 1396, met daarop het latere Schiedamse stadswapen (Uit Kuyer, afb 10). |
Op alle latere zegels komt de leeuw voor met de geblokte dwarsbalk. In het geval van het kleinzegel en het zegel ten zake is het wapen tevens het hoofdfiguur. Op de grootzegels wordt het wapen als een bijschildje aangegeven. Een voorbeeld is het zegel ten zaken van 1574-1617 (zie hieronder). De contrazegels vertonen een kruis met aan ieder uiteinde een kasteeltje. Ook deze voorstelling wordt in de 17e eeuw vervangen door het stadswapen.
 Zegel ten zake van Schiedam, met het stadswapen (Uit Kuyer, afb 11b) |
De kleuren van het wapen zijn de kleuren van Henegouwen. De kleuren van de schuinbalk zijn ook altijd rood en wit geweest. Het aantal blokken op de schuinbalk varieert echter zeer sterk, namelijk van 7 tot 17 en vrijwel alle aantallen daartussen in. Soms ook wordt de balk voorgesteld als een ladder (dwz doorzichtig, waar, in 1 geval, de leeuw zelfs zijn klauwen doorheen steekt) of zeer versmald, zodat het aantal blokken niet te onderscheiden is.
Het wapen wordt in de loop der eeuwen ook steeds gedekt door een andere kroon, alhoewel de vijfbladerige versie het meeste voorkomt. De uiteindelijk verleende kroon, met zes parels, zijn maar weinig versies bekend.
Het wapen wordt op verschillende zegels ook gehouden door twee leeuwen (zie onder), waarbij het meestal gaat om twee omziende leeuwen. In de Franse tijd wordt het wapen van achteren gehouden door de Franse adelaar. De burgemeester vroeg geen schildhouders aan en die werden dan ook niet verleend.
 Het wapen van de stad gehouden door twee leeuwen en gedekt met een vijfbladerige kroon, uit 1748 (Uit Kuyer, afb 22) |
 Het wapen in de Franse tijd, gehouden door een adelaar (Uit Kuyer, afb 28). |
Na inlijving bij het Franse keizerrijk werd aan Schiedam het recht verleend (op 14 april 1813) het wapen te vermeerderen met een vrijkwartier voor de steden van de tweede klasse. Dit vrijkwartier vertoonde een gouden N op een blauwe ondergrond. Of dit wapen ooit is gebruikt is me niet bekend.
De burgemeester vermeldde in zijn brief in 1815 dat het wapen in de plaats was gekomen van het oude wapen met een zandloper. Dit wapen zou door keizer Karel verleend zijn, een jaartal gaf hij niet. Een oorkonde met die strekking is echter niet bekend. Wel is er een wapen bekend met drie zandlopers. Het komt op een groot aantal boeken, schilderijen en andere voorwerpen voor in wisselende kleuren. Het komt echter maar zeer zelden alleen voor, in de meeste gevallen gaat het om een combinatie van beide wapens. Diverse beschrijvingen maken ook melding van de wapenen, niet van het wapen, van de stad. Het wapen met de zandlopers komt echter nooit op officiële stukken voor. De oorsprong en betekenis van dit wapen is dan ook onbekend. Er wordt in een 17e eeuwse kroniek wel verteld dat de oorsprong zou liggen in de scheepvaart ter plaatse en de belangrijke rol van de tijdwaarneming mbt het getij. Dit is echter waarschijnlijk een verzinsel van de schrijver.
 Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910 |
 Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930 |
 Het wapen op een heraldische tegel |
 Het wapen in de stad (bron) |
 Het wapen in de stad (bron) |
 Het wapen in de stad (bron) |
 Poststempel 1973 |
 Poststempel 1976 |
 Het wapen op een envelop 1985 |
Het wapen op suikerzakjes
met Zoetermeer en Ooststellingwerf
met Zoetermeer en Ooststellingwerf
Contact and Support
Partners:
Your logo here ?
Contact us
© since 1995, Heraldry of the World, Ralf Hartemink 
Index of the site
Literatuur : Kuyer, 1966; Campardon, 1889