Dokkum: Difference between revisions
Knorrepoes (talk | contribs) m (Text replacement - "[[Litwap|" to "[[Civic Heraldry Literature - Netherlands (Heraldische literatuur - Nederland)|") |
Knorrepoes (talk | contribs) m (Text replacement - " :" to ":") |
||
| (27 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{ | {| class="wikitable" | ||
''' | |- style="vertical-align:top;" | ||
|[[File:dokkum.gif|center|alt=Wapen van {{PAGENAME}}/Arms (crest) of {{PAGENAME}}]] | |||
| | |||
<center>''' {{uc:{{PAGENAME}}}} '''</center><br> | |||
'''Country''': Netherlands [[File:Netherlands.jpg|60 px|right]]<br><br><br> | |||
'''Province''': [[Fryslân|Fryslân (Friesland)]][[File:frieslandp.jpg|60 px|right]]<br><br><br> | |||
'''Incorporated into''':<br> | |||
* 1984 [[Dongeradeel]] | |||
** 2019 [[Noardeast-Fryslân]] | |||
{{#display_map:53.3240,5.9974|width=250|height=250|zoom=7}} | |||
|} | |||
{| class="wikitable" | |||
|+Official blazon | |||
|- | |||
|'''Dutch''' | |||
| Van lazuur beladen met 3 sterren van goud. geplaatst 1 en 2, verzeld van boven van een omgekeerde liggende halve maan van zilver. Het schild gedekt met een goude kroon. | |||
|- | |||
|'''English''' | |||
| blazon wanted | |||
|} | |||
===Oorsprong/verklaring=== | |||
Het wapen is officieel verleend op 25 maart 1818. | |||
Bij de aanvraag van het wapen in 1815 werd het wapen met de maan en de sterren aangevraagd, gedekt door een aanziende helm, met als helmteken drie veren, met op de middelste de maan met één ster, en op beide andere eveneens een ster. Rondom het schild helmkleden. Dit wapen is afgeleid van een in 1582 geslagen gedenkpenning, geslagen ter gelegenheid van de vernieuwde vestingwerken. | |||
Bij de aanvraag van het wapen in 1815 werd het wapen met de maan | |||
en de sterren aangevraagd, gedekt door een aanziende helm, met | |||
als helmteken drie veren, met op de middelste de maan met één | |||
ster, en op beide andere eveneens een ster. Rondom het schild | |||
helmkleden. Dit wapen is afgeleid van een in 1582 geslagen gedenkpenning, | |||
geslagen ter gelegenheid van de vernieuwde vestingwerken. | |||
{|align="center" | {|align="center" | ||
|align="center"|[[File:dokkumz1.jpg|center]] <br/>De gedachtenispenning uit 1582 (Uit Miedema, 1937) | |align="center"|[[File:dokkumz1.jpg|center|Wapen van {{PAGENAME}}/Coat of arms (crest) of {{PAGENAME}}]] <br/>De gedachtenispenning uit 1582 (Uit Miedema, 1937) | ||
|} | |} | ||
De burgemeester gaf bij zijn aanvraag als verklaring dat het wapen | De burgemeester gaf bij zijn aanvraag als verklaring dat het wapen van oudsher bestond uit drie sterren, die echter na de kruistochten als teken van overwinning vermeerderd werden met de maan. De inwoners van Dokkum zouden zich bij de kruistochten onderscheiden hebben. De burgemeester beriep zich daarbij op een tweetal wandschilderingen in de vroegere vroedschapszaal in het gemeentehuis, ontworpen in 1763. Op de ene schildering wordt het wapen zonder de maan | ||
van oudsher bestond uit drie sterren, die echter na de kruistochten | voorgesteld, terwijl in op de tweede schildering de stedemaagd van Dokkum wordt afgebeeld. Zij leunt op een schild met het wapen met sterren en maan, het schild gehouden door twee leeuwen. Het verhaal van de wapenvermeerdering wordt gretig naverteld door Van der Laars (1924) en Sierksma (1962). Enig historisch bewijs voor een wapenvermeerdering, of de bijzondere rol van Dokkum, of Dokkumers, tijdens de kruistochten is niet aanwezig. | ||
als teken van overwinning vermeerderd werden met de maan. De inwoners | |||
van Dokkum zouden zich bij de kruistochten onderscheiden hebben. | |||
De burgemeester beriep zich daarbij op een tweetal wandschilderingen | |||
in de vroegere vroedschapszaal in het gemeentehuis, ontworpen | |||
in 1763. Op de ene schildering wordt het wapen zonder de maan | |||
voorgesteld, terwijl in op de tweede schildering de stedemaagd | |||
van Dokkum wordt afgebeeld. Zij leunt op een schild met het wapen | |||
met sterren en maan, het schild gehouden door twee leeuwen. Het | |||
verhaal van de wapenvermeerdering wordt gretig naverteld door | |||
Van der Laars (1924) en Sierksma (1962). Enig historisch bewijs | |||
voor een wapenvermeerdering, of de bijzondere rol van Dokkum, | |||
of Dokkumers, tijdens de kruistochten is niet aanwezig. | |||
De oude stadszegels van Dokkum geven het wapen niet weer. Uit | De oude stadszegels van Dokkum geven het wapen niet weer. Uit 1491 zijn twee verschillende zegelafdrukken bekend. Waarschijnlijk dateren de zegels uit het begin der 15e of eind 14e eeuw. Beide zegels vertonen een kerkgebouw. Het ene, waarschijnlijk het oudste, geeft een Romaanse kerk met één toren, de andere een meer Gothische kerk met twee torens. Bij beide zegels wordt de kerk vergezeld van een maan, een zon en 12 resp. 9 sterren. | ||
1491 zijn twee verschillende zegelafdrukken bekend. Waarschijnlijk | Onder de kerk zouden nog stenen en de schedel van Bonifatius te zien zijn. | ||
dateren de zegels uit het begin der 15e of eind 14e eeuw. Beide | |||
zegels vertonen een kerkgebouw. Het ene, waarschijnlijk het oudste, | |||
geeft een Romaanse kerk met één toren, de andere | |||
een meer Gothische kerk met twee torens. Bij beide zegels wordt | |||
de kerk vergezeld van een maan, een zon en 12 resp. 9 sterren. | |||
Onder de kerk zouden nog stenen en de schedel van Bonifatius te | |||
zien zijn. | |||
{|align="center" | {|align="center" | ||
|align="center"|[[File:dokkumz2.jpg|center]] <br/>De oude stadszegels van Dokkum (Uit Miedema, 1937) | |align="center"|[[File:dokkumz2.jpg|center|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum]] <br/>De oude stadszegels van Dokkum (Uit Miedema, 1937) | ||
|} | |} | ||
De zon, maan en 12 sterren komen uit Openbaringen 12:1. Hierin | De zon, maan en 12 sterren komen uit Openbaringen 12:1. Hierin wordt een verschijning van Maria beschreven: '... namelijk een vrouw bekleed met de zon, en de maan was onder hare voeten en op haar hoofd een kroon van 12 sterren.'. De Maria verering was in de Middeleeuwen zeer sterk verbreid in Friesland. Overigens gebruikte de Ned. Hervormde kerk te Dokkum lange tijd een zegel met een afbeelding van dezelfde verschijning. De vermindering met 3 sterren in het tweede zegel is maar schijn, aangezien op het tegenzegel (eveneens uit 1491) de drie resterende sterren te zien zijn. Deze staan op een schild, onder een maan, dwz als het stadswapen. | ||
wordt een verschijning van Maria beschreven : '... namelijk een | |||
vrouw bekleed met de zon, en de maan was onder hare voeten en | |||
op haar hoofd een kroon van 12 sterren.'. De Maria verering was | |||
in de Middeleeuwen zeer sterk verbreid in Friesland. Overigens | |||
gebruikte de Ned. Hervormde kerk te Dokkum lange tijd een zegel | |||
met een afbeelding van dezelfde verschijning. | |||
De vermindering met 3 sterren in het tweede zegel is maar schijn, | |||
aangezien op het tegenzegel (eveneens uit 1491) de drie resterende sterren te zien zijn. Deze staan op een schild, onder een maan, dwz als het stadswapen. | |||
Het wapen wordt vergezeld van de letters C.D. (civitas doccumensis). | Het wapen wordt vergezeld van de letters C.D. (civitas doccumensis). | ||
Op het derde grootzegel, daterend rond 1600, is de voorstelling | Op het derde grootzegel, daterend rond 1600, is de voorstelling van de kerk weer moderner, maar is het aantal sterren teruggebracht tot 3, links de maan en rechts de zon. Waarschijnlijk heeft met nu de voorstelling aangepast aan het stadswapen. | ||
van de kerk weer moderner, maar is het aantal sterren teruggebracht | |||
tot 3, links de maan en rechts de zon. Waarschijnlijk heeft met | |||
nu de voorstelling aangepast aan het stadswapen. | |||
{|align="center" | {|align="center" | ||
|align="center"|[[File:dokkumz3.jpg|center]] <br/>Het 17e eeuwse grootzegel van Dokkum (Uit Miedema, 1937) | |align="center"|[[File:dokkumz3.jpg|center|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum]] <br/>Het 17e eeuwse grootzegel van Dokkum (Uit Miedema, 1937) | ||
|} | |} | ||
Kort gezegd kan gesteld worden dat het wapen ontleend is aan het | Kort gezegd kan gesteld worden dat het wapen ontleend is aan het oude tegenzegel van de stad en dat het wapen afgeleid is van de Maria verschijning. | ||
oude tegenzegel van de stad en dat het wapen afgeleid is van de | |||
Maria verschijning. | |||
In 1999 werd op een veldje bij Heiligerlee een onbekende munt gevonden, die later afkomstig bleek te zijn uit Dokkum. Deze munt, de enige munt die van Dokkum bekend is, vertoonde aan de ene zijde een adelaar, met een klein schildje. Dit schildje vertoonde een gedeeld veld, met links een maan en rechts een zon. De munt kon rond 1430 worden gedateerd aan de hand van munten uit andere steden. Dit wapen is dus duidelijk anders dan het later in de 15e eeuw gebruikte wapen op het tegenzegel van de stad. Of dit het echte stadswapen was aan het begin van de 15e eeuw, en waarom het wapen gewijzigd is, is vooralsnog onbekend. | In 1999 werd op een veldje bij Heiligerlee een onbekende munt gevonden, die later afkomstig bleek te zijn uit Dokkum. Deze munt, de enige munt die van Dokkum bekend is, vertoonde aan de ene zijde een adelaar, met een klein schildje. Dit schildje vertoonde een gedeeld veld, met links een maan en rechts een zon. De munt kon rond 1430 worden gedateerd aan de hand van munten uit andere steden. Dit wapen is dus duidelijk anders dan het later in de 15e eeuw gebruikte wapen op het tegenzegel van de stad. Of dit het echte stadswapen was aan het begin van de 15e eeuw, en waarom het wapen gewijzigd is, is vooralsnog onbekend. | ||
{|align="center" | {|align="center" | ||
|align="center"|[[File:dokkumm1.jpg|center]] <br/>De munt van Dokkum met vergroot het kleine schildje. | |align="center"|[[File:dokkumm1.jpg|center|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum]] <br/>De munt van Dokkum met vergroot het kleine schildje. | ||
|} | |} | ||
In het midden der vorige eeuw werd er door de bewerkers van het | In het midden der vorige eeuw werd er door de bewerkers van het Stamboek der Friese Adel nog een andere oorsprong voor het wapen gegeven. Zij noemen het wapen als onderdeel van het wapen van het geslacht Bootsma. Zij zouden het wapen overgenomen hebben van Offe Riemersma, een medestander van Karel van Bourgondië. De stad zou zijn wapen overgenomen hebben, analoog aan bijvoorbeeld Sneek. Deze Offe Riemersma leefde echter veel later dan het verschijnen | ||
Stamboek der Friese Adel nog een andere oorsprong voor het wapen | van het wapen als tegenzegel en het dus eerder andersom, hij nam het stadswapen op. | ||
gegeven. Zij noemen het wapen als onderdeel van het wapen van | |||
het geslacht Bootsma. Zij zouden het wapen overgenomen hebben | |||
van Offe Riemersma, een medestander van Karel van Bourgondië. | |||
De stad zou zijn wapen overgenomen hebben, analoog aan bijvoorbeeld | |||
Sneek. Deze Offe Riemersma leefde echter veel later dan het verschijnen | |||
van het wapen als tegenzegel en het dus eerder andersom, hij nam | |||
het stadswapen op. | |||
===Afbeeldingen=== | |||
| | <gallery widths=250px heights=200px perrow=0> | ||
| | File:Dokkumvr.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in een 16e eeuws manuscript | ||
File:Dokkum17.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in een 17e eeuws [https://bm-lille.fr/patrimoine/digital-viewer/c-16435 manuscript] | |||
File:Dokkum.hes.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in het [[Wapen- en Vlaggenboek Hesman|Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman]] uit 1708<br>Oude wapen | |||
File:Dokkum1.hes.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in het [[Wapen- en Vlaggenboek Hesman|Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman]] uit 1708<br>Nieuwe wapen | |||
File:Dokkum-schot.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in de Schotanus-Halma atlas (druk uit 1718) | |||
File:dokkum2.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen op de Markt 30 ([http://www.pbase.com/mjk43/gevelstenen bron]) | |||
File:dokkum.ok.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in de [[Oldenkott]] albums +/- 1910 | |||
File:dokkum.hag.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen in de [[Koffie Hag albums]] +/- 1930 | |||
File:Dokkums.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Schaatsmedaille 1941 | |||
File:1894.wi2.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Het wapen op een [[Willem II]] bandje | |||
File:Dokkumb.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Briefhoofd, +/- 1990 | |||
File:Dokkumlz.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Legeszegel van de gemeente (1950s ?) | |||
File:Dokkump.jpg|alt=Wapen van Dokkum/Arms (crest) of Dokkum|Poststempel 1974 | |||
</gallery> | |||
[[Civic Heraldry Literature - Netherlands (Heraldische literatuur - Nederland)|'''Literatuur''']]: Van den Bergh, 1878; Van der Laars, 1924, Miedema, 1937, Sierksma, 1962; Jacobi en Van der Veen, 2000. | |||
{{nl}} | |||
{{media}} | {{media}} | ||
[[Category:Nederlandse gemeentewapens D]] | [[Category:Nederlandse gemeentewapens D]] | ||
[[Category:Friesland]] | [[Category:Friesland]] | ||
[[Category:Granted 1818]] | [[Category:Granted 1818]] | ||
Latest revision as of 11:05, 11 August 2024
 |
Country: Netherlands  Province: Fryslân (Friesland)  Incorporated into:
|
| Dutch | Van lazuur beladen met 3 sterren van goud. geplaatst 1 en 2, verzeld van boven van een omgekeerde liggende halve maan van zilver. Het schild gedekt met een goude kroon. |
| English | blazon wanted |
Oorsprong/verklaring
Het wapen is officieel verleend op 25 maart 1818.
Bij de aanvraag van het wapen in 1815 werd het wapen met de maan en de sterren aangevraagd, gedekt door een aanziende helm, met als helmteken drie veren, met op de middelste de maan met één ster, en op beide andere eveneens een ster. Rondom het schild helmkleden. Dit wapen is afgeleid van een in 1582 geslagen gedenkpenning, geslagen ter gelegenheid van de vernieuwde vestingwerken.
 De gedachtenispenning uit 1582 (Uit Miedema, 1937) |
De burgemeester gaf bij zijn aanvraag als verklaring dat het wapen van oudsher bestond uit drie sterren, die echter na de kruistochten als teken van overwinning vermeerderd werden met de maan. De inwoners van Dokkum zouden zich bij de kruistochten onderscheiden hebben. De burgemeester beriep zich daarbij op een tweetal wandschilderingen in de vroegere vroedschapszaal in het gemeentehuis, ontworpen in 1763. Op de ene schildering wordt het wapen zonder de maan voorgesteld, terwijl in op de tweede schildering de stedemaagd van Dokkum wordt afgebeeld. Zij leunt op een schild met het wapen met sterren en maan, het schild gehouden door twee leeuwen. Het verhaal van de wapenvermeerdering wordt gretig naverteld door Van der Laars (1924) en Sierksma (1962). Enig historisch bewijs voor een wapenvermeerdering, of de bijzondere rol van Dokkum, of Dokkumers, tijdens de kruistochten is niet aanwezig.
De oude stadszegels van Dokkum geven het wapen niet weer. Uit 1491 zijn twee verschillende zegelafdrukken bekend. Waarschijnlijk dateren de zegels uit het begin der 15e of eind 14e eeuw. Beide zegels vertonen een kerkgebouw. Het ene, waarschijnlijk het oudste, geeft een Romaanse kerk met één toren, de andere een meer Gothische kerk met twee torens. Bij beide zegels wordt de kerk vergezeld van een maan, een zon en 12 resp. 9 sterren. Onder de kerk zouden nog stenen en de schedel van Bonifatius te zien zijn.
 De oude stadszegels van Dokkum (Uit Miedema, 1937) |
De zon, maan en 12 sterren komen uit Openbaringen 12:1. Hierin wordt een verschijning van Maria beschreven: '... namelijk een vrouw bekleed met de zon, en de maan was onder hare voeten en op haar hoofd een kroon van 12 sterren.'. De Maria verering was in de Middeleeuwen zeer sterk verbreid in Friesland. Overigens gebruikte de Ned. Hervormde kerk te Dokkum lange tijd een zegel met een afbeelding van dezelfde verschijning. De vermindering met 3 sterren in het tweede zegel is maar schijn, aangezien op het tegenzegel (eveneens uit 1491) de drie resterende sterren te zien zijn. Deze staan op een schild, onder een maan, dwz als het stadswapen. Het wapen wordt vergezeld van de letters C.D. (civitas doccumensis).
Op het derde grootzegel, daterend rond 1600, is de voorstelling van de kerk weer moderner, maar is het aantal sterren teruggebracht tot 3, links de maan en rechts de zon. Waarschijnlijk heeft met nu de voorstelling aangepast aan het stadswapen.
 Het 17e eeuwse grootzegel van Dokkum (Uit Miedema, 1937) |
Kort gezegd kan gesteld worden dat het wapen ontleend is aan het oude tegenzegel van de stad en dat het wapen afgeleid is van de Maria verschijning.
In 1999 werd op een veldje bij Heiligerlee een onbekende munt gevonden, die later afkomstig bleek te zijn uit Dokkum. Deze munt, de enige munt die van Dokkum bekend is, vertoonde aan de ene zijde een adelaar, met een klein schildje. Dit schildje vertoonde een gedeeld veld, met links een maan en rechts een zon. De munt kon rond 1430 worden gedateerd aan de hand van munten uit andere steden. Dit wapen is dus duidelijk anders dan het later in de 15e eeuw gebruikte wapen op het tegenzegel van de stad. Of dit het echte stadswapen was aan het begin van de 15e eeuw, en waarom het wapen gewijzigd is, is vooralsnog onbekend.
 De munt van Dokkum met vergroot het kleine schildje. |
In het midden der vorige eeuw werd er door de bewerkers van het Stamboek der Friese Adel nog een andere oorsprong voor het wapen gegeven. Zij noemen het wapen als onderdeel van het wapen van het geslacht Bootsma. Zij zouden het wapen overgenomen hebben van Offe Riemersma, een medestander van Karel van Bourgondië. De stad zou zijn wapen overgenomen hebben, analoog aan bijvoorbeeld Sneek. Deze Offe Riemersma leefde echter veel later dan het verschijnen van het wapen als tegenzegel en het dus eerder andersom, hij nam het stadswapen op.
Afbeeldingen
Het wapen in een 16e eeuws manuscript
Het wapen in een 17e eeuws manuscript
Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708
Oude wapen
Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708
Nieuwe wapen
Het wapen in de Schotanus-Halma atlas (druk uit 1718)
Het wapen op de Markt 30 (bron)
Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910
Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930
Schaatsmedaille 1941
Het wapen op een Willem II bandje
Briefhoofd, +/- 1990
Legeszegel van de gemeente (1950s ?)
Poststempel 1974
Literatuur: Van den Bergh, 1878; Van der Laars, 1924, Miedema, 1937, Sierksma, 1962; Jacobi en Van der Veen, 2000.
Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek
Portaal Nederlandse heraldiek |
Onderdeel van:  |
|
Nederlandse heraldiek:
Overzeese heraldiek:
|
Nederlandse heraldische verzamelobjecten
|
Contact and Support
Partners:
Your logo here ?
Contact us
© since 1995, Heraldry of the World, Ralf Hartemink 
Index of the site