Dokkum

Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek

Portaal Nederlandse heraldiek	Onderdeel van: Heraldry of the World
Nederlandse heraldiek: Provinciewapens Gemeentewapens Waterschapswapens Dorpswapens Heerlijkheidswapens Religieuze wapens Militaire heraldiek Overige Nederlandse wapens Familie- en persoonswapens Overzeese heraldiek: (Engelstalig) Nederlandse Antillen Aruba Curaçao Sint Maarten Indonesia (waaronder Nederlandsch Indië) Sri Lanka (waaronder Nederlands Ceylon) Nieuw Walcheren Overzicht van heraldische organisaties Totaal aantal pagina's: 19.249 Waarvan afbeeldingen: 16.668	Nederlandse heraldische verzamelobjecten (selectie) Heraldische postzegels Stadspost Ansichtkaarten Koffie Hag albums Turmac albums Oldenkott albums Overige zegels en kaarten Sigarenbandjes Suikerzakjes Lucifersmerken Collecties en Archieven De Geldere (Gemeentewapens) Meijerink (Gemeentewapens) Collectie 1 (Diverse wapens) Houtsnijwerk (Gemeentewapens) Heraldisch Compendium Archief W.A. van Ham Archief Druif Nederlandse heraldische literatuur

DOKKUM

Provincie : Fryslân (Friesland)
Opheffing : 1984 Dongeradeel (2019 Noardeast-Fryslân)
Toevoegingen : -

I : 25 maart 1818
" Van lazuur beladen met 3 sterren van goud. geplaatst 1 en 2, verzeld van boven van een omgekeerde liggende halve maan van zilver. Het schild gedekt met een goude kroon."

NB : de kroon heeft 5 bladeren.

Oorsprong/verklaring

Bij de aanvraag van het wapen in 1815 werd het wapen met de maan en de sterren aangevraagd, gedekt door een aanziende helm, met als helmteken drie veren, met op de middelste de maan met één ster, en op beide andere eveneens een ster. Rondom het schild helmkleden. Dit wapen is afgeleid van een in 1582 geslagen gedenkpenning, geslagen ter gelegenheid van de vernieuwde vestingwerken.

De gedachtenispenning uit 1582 (Uit Miedema, 1937)

De burgemeester gaf bij zijn aanvraag als verklaring dat het wapen van oudsher bestond uit drie sterren, die echter na de kruistochten als teken van overwinning vermeerderd werden met de maan. De inwoners van Dokkum zouden zich bij de kruistochten onderscheiden hebben. De burgemeester beriep zich daarbij op een tweetal wandschilderingen in de vroegere vroedschapszaal in het gemeentehuis, ontworpen in 1763. Op de ene schildering wordt het wapen zonder de maan voorgesteld, terwijl in op de tweede schildering de stedemaagd van Dokkum wordt afgebeeld. Zij leunt op een schild met het wapen met sterren en maan, het schild gehouden door twee leeuwen. Het verhaal van de wapenvermeerdering wordt gretig naverteld door Van der Laars (1924) en Sierksma (1962). Enig historisch bewijs voor een wapenvermeerdering, of de bijzondere rol van Dokkum, of Dokkumers, tijdens de kruistochten is niet aanwezig.

De oude stadszegels van Dokkum geven het wapen niet weer. Uit 1491 zijn twee verschillende zegelafdrukken bekend. Waarschijnlijk dateren de zegels uit het begin der 15e of eind 14e eeuw. Beide zegels vertonen een kerkgebouw. Het ene, waarschijnlijk het oudste, geeft een Romaanse kerk met één toren, de andere een meer Gothische kerk met twee torens. Bij beide zegels wordt de kerk vergezeld van een maan, een zon en 12 resp. 9 sterren. Onder de kerk zouden nog stenen en de schedel van Bonifatius te zien zijn.

De oude stadszegels van Dokkum (Uit Miedema, 1937)

De zon, maan en 12 sterren komen uit Openbaringen 12:1. Hierin wordt een verschijning van Maria beschreven : '... namelijk een vrouw bekleed met de zon, en de maan was onder hare voeten en op haar hoofd een kroon van 12 sterren.'. De Maria verering was in de Middeleeuwen zeer sterk verbreid in Friesland. Overigens gebruikte de Ned. Hervormde kerk te Dokkum lange tijd een zegel met een afbeelding van dezelfde verschijning. De vermindering met 3 sterren in het tweede zegel is maar schijn, aangezien op het tegenzegel (eveneens uit 1491) de drie resterende sterren te zien zijn. Deze staan op een schild, onder een maan, dwz als het stadswapen. Het wapen wordt vergezeld van de letters C.D. (civitas doccumensis).

Op het derde grootzegel, daterend rond 1600, is de voorstelling van de kerk weer moderner, maar is het aantal sterren teruggebracht tot 3, links de maan en rechts de zon. Waarschijnlijk heeft met nu de voorstelling aangepast aan het stadswapen.

Het 17e eeuwse grootzegel van Dokkum (Uit Miedema, 1937)

Kort gezegd kan gesteld worden dat het wapen ontleend is aan het oude tegenzegel van de stad en dat het wapen afgeleid is van de Maria verschijning.

In 1999 werd op een veldje bij Heiligerlee een onbekende munt gevonden, die later afkomstig bleek te zijn uit Dokkum. Deze munt, de enige munt die van Dokkum bekend is, vertoonde aan de ene zijde een adelaar, met een klein schildje. Dit schildje vertoonde een gedeeld veld, met links een maan en rechts een zon. De munt kon rond 1430 worden gedateerd aan de hand van munten uit andere steden. Dit wapen is dus duidelijk anders dan het later in de 15e eeuw gebruikte wapen op het tegenzegel van de stad. Of dit het echte stadswapen was aan het begin van de 15e eeuw, en waarom het wapen gewijzigd is, is vooralsnog onbekend.

De munt van Dokkum met vergroot het kleine schildje.

In het midden der vorige eeuw werd er door de bewerkers van het Stamboek der Friese Adel nog een andere oorsprong voor het wapen gegeven. Zij noemen het wapen als onderdeel van het wapen van het geslacht Bootsma. Zij zouden het wapen overgenomen hebben van Offe Riemersma, een medestander van Karel van Bourgondië. De stad zou zijn wapen overgenomen hebben, analoog aan bijvoorbeeld Sneek. Deze Offe Riemersma leefde echter veel later dan het verschijnen van het wapen als tegenzegel en het dus eerder andersom, hij nam het stadswapen op.

Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708 Oude wapen	Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708 Nieuwe wapen
Het wapen in de Schotanus-Halma atlas (druk uit 1718)
Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910	Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930
Het wapen op een Willem II bandje	Het wapen op de Markt 30 (bron)
Legeszegel van de gemeente (1950s ?)	Poststempel 1974