Geertruidenberg
Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek
Portaal Nederlandse heraldiek  |
Onderdeel van:  |
|
Nederlandse heraldiek:
Overzeese heraldiek:
|
Nederlandse heraldische verzamelobjecten
|
GEERTRUIDENBERG
Provincie : Noord-Brabant
Opheffing : -
Toevoegingen : 1997 Raamsdonk
I : 16 juli 1817
"Van goud, beladen met een klimmende leeuw van keel, houdende in deszelfs pooten een gebogen speer van sabel. Het schild staande in de Hollandsche Tuin en gedekt met een kroon van vijf fleurons van hetzelfde."
Oorsprong/verklaring
Geertruidenberg is een van de oudste steden van Holland, gesticht in een domeingoed van de graven van Holland. Al in 1213 bezit de stad een schepenbank. In de loop der 14e eeuw is de stad ommuurd.
Minstens 10 verschillende zegels zijn bekend. Vier daarvan stellen de patroon en naamgeefster voor (St.Geertruid). Twee hebben een adelaar en dienen als tegenzegel van de eerste. De graven van Holland gebruikten een adelaar als zij zich presenteerden als rijksgroten. Eventueel kan in het geval van Geertruidenberg de adelaar slaan op graaf Willem II, de stichter van de stad en Rooms-koning.
De overige zegeltypen vertonen een schild met een leeuw, voorzien van een steek-of slagwapen. De kleur van het schild en de leeuw, goud en rood, typeren het als een wapen van het graafschap Holland, met een breukteken.
Afbeeldingen met het schild in zilver komen vooral in Brabantse bronnen voor. Omstreeks 1450 is de leeuw op het stadszegel voorzien van een lans met dwarsstang, die op een prent in 1550 de vorm van een strijdbijl met lange steel schijnt te hebben; wellicht een versie van een hellebaard. Een hellebaard komt ook voor op de afbeeldingen van het wapen in de ramen van de St.Janskerk te Gouda (1596) en op de groothoofdspoort te Dordrecht (1618) en op een aantal gedrukte stadsgezichten en plattegronden uit de 17e en 18e eeuw.
Op een zegel uit 1596 komt de leeuw voorzien van een knots voor. Op het ontwerp voor het Goudse kerkglas is de leeuw eveneens voorzien van een knots, maar in de uteindelijke versie dus met een hellebaard.
Op afbeeldingen in het stadhuis uit de 17e en 18e eeuw heeft de leeuw weer een knots.
 Het wapen in een 16e eeuws manuscript |
 Het wapen bij Vander Eyck (1628) met knots |
 Het wapen in het Wapen- en Vlaggenboek van Gerrit Hesman uit 1708 |
Omstreeks 1656 vertoont het stadszegel de leeuw met een speer, die licht gebogen is. De kleur van alle wapen is hout- of metaalkleurig. Pas na 1647 is de kleur zwart.
 Een 19e eeuws lakzegel van de gemeente (foto Bauke Hüsken) |
Over de betekenis van het wapen kan men allerlei suggesties doen. Twee van deze verklaringen zijn, de knots als herinnering aan de Bataven of de letterlijke vertaling van Ger-Trudis, zij die de speer voert.
Het wapen wordt sinds 1569 geplaatst binnen de zgn Hollandse tuin.
Een kroon verschijnt op het wapen in 1647 bij de lijkstatie van Frederik Hendrik. De kroon kan betrekking hebben op de titel Heer van Geertruidenberg die de Oranjes sinds Willem I voerden.
Bij de verlening werd om het historische wapen met Hollandse tuin en speer gevraagd, en werd de kroon toegevoegd.
 Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910 |
 Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930 |
 Poststempel 1983 |
 Poststempel 1989 |
 Het wapen op een envelop 1983 |
 Het wapen op een envelop 1994 |
Literatuur: VdBergh, 1878; vHam, 1984